Zadaniem mediatora w mediacji rodzinnej w sytuacji okołorozwodowej z udziałem Dzieci jest wypracowanie porozumienia w oparciu potrzeby rodziców i Dzieci.

Wprowadzenie perspektywy Dzieci może mieć charakter pośredni i bezpośredni.

Pośredni czyli poprzez edukacje okołorozwodową: udział w warsztatach, konsultacje z psychologami dziecięcymi, literaturę, wyniki badań lub poprzez pytania cyrkularne i symboliczne (zdjęcia, puste krzesła, genogram itp.

Perspektywę Dzieci i ich interesy mogę reprezentować również bliskie i ważne dla nich osoby np. dziadek, babcia, opiekunka, przyjaciel rodziny lub eksperci: psycholog, pedagog.

Za zgodą Rodziców może dojść do bezpośredniego spotkania Dzieci z mediatorami bez obecności lub w obecności Rodziców.

W Polsce mediatorzy najczęściej wprowadzają do mediacji perspektywę Dzieci w sposób pośredni. Wiąże się to z przekonaniem, że za konflikt okołorozstaniowy odpowiedzialni są Dorośli i to do nich należy rozwiązanie tego problemu.

To podejście do pracy z rozstającymi się Rodzicami jest nam bliskie i zgadzamy się, że to Dorośli powinni podejmować w tej sytuacji kluczowe decyzje dotyczące opieki nad Dziećmi po rozstaniu.

Dotychczasowe doświadczenia pokazały nam, że bezpośrednie włączenie Dzieci do mediacji ma szereg korzyści:

• dostarczenie informacji istotnych z punktu widzenia Dzieci, nie zawsze dostrzeganych przez rodziców np. przytulanki, ulubione zabawki, wieczorne czytanie, kieszonkowe, wizyty u dalszej rodziny, zwierzęta itp.
• łatwiejsze przyjęcie propozycji wyrażonych przez dziecko niż byłego współmałżonka,
• poczucie dziecka, że rodzice rozumieją jego troski, emocje i biorą je pod uwagę,
• zwiększenie satysfakcji dzieci z przyjętych ustaleń (nawet jeśli różnią się od preferowanych przez dziecko),

• wzmocnienie znaczenia ról rodzicielskich w trakcie kryzysu rozwodowego,
• zwiększenie szans na trwałość porozumienia

Głównym warunkiem bezpośredniego udziału Dzieci w mediacji jest oczywiście najpierw zgoda Rodziców a później Dzieci.

Mediacja z bezpośrednim udziałem Dzieci jest niemożliwa kiedy:

• Dzieci nie wiedzą o tym, że Rodzice się rozstają lub rozstali
• Jedno z Rodziców, chce się rozstać, a drugie nie
• W sytuacji silnego konfliktu rodzicielskiego, kiedy istnieje zagrożenie wciągania Dzieci w konflikt lojalności
• niechęć jednego z rodziców do kontynuowania relacji z dzieckiem po rozwodzie

Mediacja rodzinna to proces składający się z kilku etapów.  Nie na każdym z nich możliwy jest bezpośredni udział Dzieci.

Na pierwsze spotkanie zapraszamy samych Dorosłych. Jest to czas pozwalający na określenie celu i ram mediacji. Na tym etapie prosimy Rodziców o zgodę na rozmowę o włączaniu perspektywy Dzieci  w momencie, który mediatorzy uznają za stosowny. Rezygnujemy z udziału Dzieci na pierwszym etapie, ponieważ wielu Rodziców czuje się niepewnie w roli Mamy, Taty. Obecności Dzieci byłaby dla nich dodatkowym obciążeniem i źródłem niepokoju.

Pierwszym dogodnym momentem na bezpośrednie wprowadzenie Dzieci do mediacji jest etap zbierania tematów do mediacji.  Wtedy po spisaniu tematów od Rodziców pytamy, czy są gotowi usłyszeć, jakie kwestie zgłosiły by ich Dzieci. Najczęściej kończy się to rozmową o formie, korzyściach i zagrożeniach wynikających z bezpośredniego udziału Dzieci w mediacji. Jeśli Rodzice zdecydują się na zaproszenie Dzieci na mediację należy z nimi omówić:

• Treść zaproszenia na mediację i kto to zrobi,
• Pytania, które zostaną zadane Dziecku, Dzieciom, w trakcie spotkania,
• Ram czasowe
• Sposób usadzenia
• Sposób korzystania z flipczarta i robienia notatek
• Reguł tego spotkania
• Stan emocjonalny Dzieci
• Wiedzę Dzieci nt. rozstania Rodziców

Na etapie przepracowania konfliktu w związku z silnymi emocjami Rodziców udział Dzieci nie jest wskazany.

Natomiast po przepracowaniu wzajemnych zarzutów i oskarżeń i przełożeniu ich na potrzeby rodzicielskie możliwe jest ponowne zaproszenie Dzieci, które mogłyby podzielić się swoimi pomysłami na realizację własnych potrzeb po rozstaniu Rodziców. Wtedy też ważne jest omówienie z Rodzicami tych samych punktów, co na etapie definiowania kwestii.

Wnioski płynące z praktyki

• Im dokładniej przeprowadzona jest rozmowa przygotowujące, tym pewniejsi są rodzice i mediatorzy, przez co pewniejsze są dzieci na wspólnej sesji
• Ważna jest postawa mediatora: To rodzice są kompetentni w wychowaniu swoich dzieci, zadaniem mediatora jest zarządzanie procesem a nie bycie lepszym pedagogiem lub rodzicem!!
• Warto korzystać z wiedzy Rodziców dotyczącej uspokajania emocji ich Dzieci
• Robiąc notatki na flipczarcie nie przeformułowujemy wypowiedzi Dzieci, być może jest to jedne miejsce, gdzie będą one mogły wyrazić swoją złość do Rodziców i żal w związku z rozpadem Rodziny
• Dzieci muszą mieć jasność, że Rodzice się rozstają
• Dzieci muszą wiedzieć, że ich rola w tym procesie jest konsultacyjna a decyzje podejmują Rodzice
• Dzieciom łatwiej powiedzieć, o tym co przeżywają i myślą bez obecności Rodziców
• Planując usadzenie na wspólnej sesji Rodzice i Dzieci należy ustalić, że Rodzice zajmują skrajne miejsca a Dzieci/Dziecko w środku
• Dobrze jest mieć jasność, który z Rodziców reaguje na emocjonalną reakcję Dziecka
• Czas sesji z Dziećmi zależy od ich wieku I stanu emocjonalnego (sesja nie musi trwać 1,5h)

Projekt „Wzmocnienie aktywności społecznej i obywatelskiej rodzin w kryzysie rozstania” współfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej